In lậu sách giáo khoa và sách tham khảo là vấn nạn kéo dài nhiều năm qua và đến nay vẫn chưa được ngăn chặn triệt để. Không chỉ sách giáo dục mà cả sách văn học, tham khảo, kỹ năng sống, khoa học… cũng bị làm giả với thủ đoạn ngày càng tinh vi.
Thực tế cho thấy tình trạng in lậu sách giáo khoa, sách tham khảo vẫn diễn biến phức tạp, đặc biệt vào thời điểm đầu năm học và mùa cao điểm ôn thi. Các nhóm sách bị làm giả phổ biến nhất gồm sách giáo khoa, sách luyện thi, sách ngoại ngữ và sách tham khảo.
Đáng chú ý, hành vi vi phạm không chỉ dừng lại ở việc in ấn trái phép truyền thống mà còn lan rộng sang môi trường số dưới dạng file PDF scan, được mua bán công khai trên mạng xã hội và các sàn thương mại điện tử.
Việc sử dụng sách lậu trong học sinh vẫn khá phổ biến, chủ yếu do giá rẻ, tâm lý "chỉ cần nội dung để học", cùng nhận thức hạn chế về pháp luật bản quyền. Tuy nhiên, cần nhìn nhận rằng học sinh - sinh viên phần lớn chỉ là người tiêu dùng bị động, chủ thể vi phạm thực sự vẫn là các cơ sở in lậu và các đầu nậu phát hành hoạt động có tổ chức.
Về mặt pháp lý theo Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng - Văn phòng Luật sư Kết Nối, hành vi in lậu, in giả, in nối bản trái phép xuất bản phẩm là hành vi bị nghiêm cấm theo điểm C khoản 2 Điều 10 Luật Xuất bản 2012. Tùy theo tính chất, mức độ vi phạm, hành vi in, buôn bán và phát hành sách giả, sách lậu có thể bị xử lý bằng cả chế tài hành chính và hình sự.
"Theo Nghị định 131/2013/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 28/2017/NĐ-CP), hành vi sao chép tác phẩm không được phép có thể bị phạt tiền đến hàng chục triệu đồng, buộc tiêu hủy toàn bộ tang vật vi phạm.
Trường hợp có đủ yếu tố cấu thành tội phạm, theo Điều 225 Bộ luật Hình sự thì hành vi xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan có thể bị phạt tù lên đến 8 năm. Ngoài các mức phạt hành chính và hình sự, các cá nhân, tổ chức vi phạm còn có thể bị buộc phải đền bù thiệt hại cho các tác giả, nhà xuất bản bị ảnh hưởng", ông Hùng chia sẻ.
Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng - Văn phòng Luật sư Kết Nối.
Theo Luật sư Hùng, hiện nay việc xử lý hình sự chưa nhiều, chủ yếu vẫn dừng ở xử phạt hành chính, trong khi lợi nhuận từ in lậu rất lớn, khiến nhiều đối tượng sẵn sàng tái phạm. Vì vậy, có thể nói các biện pháp hiện nay mới mang tính ngăn chặn một phần, chưa thật sự đủ sức răn đe tuyệt đối.
Đồng quan điểm, Luật sư Hồ Bích Phương - Văn phòng luật sư Giang Thanh. Hành vi in lậu sách giáo khoa và sách tham khảo hiện nay diễn biến phức tạp và tinh vi. Đặc biệt, việc sử dụng trong học sinh còn khá phổ biến. Xuất phát từ tâm lý ham rẻ và sự tiện lợi khi mua sắm trực tuyến cùng với đó là nhận thức về tác hại của việc sử dụng sách in lậu còn thấp.
"Hiện nay Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam đang áp dụng các biện pháp như: Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng, cơ quan bảo vệ pháp luật để kịp thời phát hiện và xử lý; tuyên truyền và khuyến cáo học sinh, phụ huynh tác hại của sách lậu, áp dụng công nghệ mới như mã vạch, mã QR, tem chống giả đặc thù, tem công nghệ mới…", Luật sư Phương nói.
NXB Giáo dục Việt Nam cho biết, đã và đang phối hợp cùng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước và các chi cục quản lý thị trường tổ chức các buổi trưng bày, giúp người dân trực tiếp so sánh và nhận diện sách giả.
Bên cạnh đó, thường xuyên cử cán bộ tham gia các hội nghị tập huấn nghiệp vụ phòng chống in lậu, hội thảo chống sách giả để nâng cao năng lực cho đội ngũ.
Thông qua website chính thức, các kênh mạng xã hội và phương tiện truyền thông đại chúng, NXB Giáo dục Việt Nam khuyến nghị phụ huynh và giáo viên mua sách tại hệ thống phân phối chính thức, không mua từ các nguồn trôi nổi để tránh rủi ro mua phải sách giả.
Hoàng Nhung
